Wijvenheide en de Rode Vijvers

In 2022 schreef conservator Chris twee artikels over de Reigerkolonie in natuurreservaat Wijvenheide (zie deel 1 en deel 2). Dit gaf een mooie inkijk in dit unieke deelgebied. Maar het natuurreservaat is veel uitgebreider dan dat. Vandaar dat Chris ons iedere maand met een nieuw artikel meeneemt doorheen het hele natuurgebied. Deze maand zijn de Rode Vijvers aan de beurt. Zo kunnen onze leden en sympathisanten zich een beter beeld vormen van deze kleine terreinen waar we ons voor inzetten, waar we van kunnen genieten en waar we verder aan werken.

Soms sluiten die gebiedjes aan op andere, dan weer liggen ze meer geïsoleerd van mekaar. Samen vormen ze toch één geheel in het vijvergebied en vormen ze een geheel met de gebieden in beheer van het  Agentschap voor Natuur en Bos van de Vlaamse Gemeenschap.

We gaan deze deelgebiedjes met een totale oppervlakte van ruim 65 ha niet vanuit wetenschappelijk oogpunt bekijken maar wel vanuit het standpunt van de wandelaar en met een kijk op de werken van de beheerswerkploeg.

Onze leden willen immers vooral genieten van het landschap en zich ontspannen in de rust van de natuur, maar ook een beetje op de hoogte zijn van wat er zoal gebeurd ter plekke. We vergeten niet aandacht te besteden aan de afwisseling van fauna en flora. We zijn immers een natuurvereniging die nauw begaan is met de biodiversiteit.

Deelgebieden van de Rode Vijvers

De Rode Vijvers liggen vlakbij de Kapel van Onze-Lieve-Vrouw van Altijddurende Bijstand. Het gebied bestaat uit twee deelgebiedjes van vijvers en ligt op Hasselts grondgebied ten zuiden van de Goorstraat:

 – het eerste deel, de De Rode Vijvers, vier vijvers in eigendom van Erno Wijsmans, waarvan Natuurpunt het jachtrecht in huur heeft, maar niet uitoefent. De laatste van deze vijvers wordt beheerd in functie van de salamanders en de kikkers. De eerste drie vijvers zijn bevolkt met vissen en de eigenaar gebruikt ze als hengelvijver. Het is alleen toegankelijk tijdens een geleid bezoek.

– het tweede deel: de vijvers in eigendom van Natuurpunt. Deze vijvertjes hebben hun naam geleend bij de vijvertjes van het eerste deel. Hierbij gaan we de naamloze vijvertjes een naam geven: ’t Mosselke (het kleinste vijvertje), gezien de aanwezigheid van tientallen (echte) oude zwanenmossels bij een drooglegging , de Kapelvijver (steeds zo genoemd gezien zijn ligging tegen de kapel ), de Smalle Vijver, de Kleine Zonderik (tegen de Zonderikbeek) en ’t Ringselke. Deze laatste werd vroeger al zo genoemd door de onderhoudsman van de vijver.

Watertoevoer van de Rode Vijvers

De Zonderikbeek vormt de zuidgrens en meandert er verrassend mooi. De ijsvogel  is er broedvogel. In 2022 konden niet alle vijvers tijdig bijgevuld worden. Door de droge lente en zomer was het waterdebiet van de Roosterbeek ontoereikend. Het blijft dan wachten op de regen.

Naast en rond deze vijvers vinden we moerassige stukjes, heiderestanten, een heideperceel (op een voormalig dennenbos), een Amerikaans eikenbosje met oude eiken, struwelen met wilgen en elzen, braamstruwelen, eikenhoutkanten en een hooiland.

Een deel van het gebied is toegankelijk voor wandelaars en wordt ’s zomers begraasd door runderen. De Kapel van Onze-Lieve-Vrouw van Altijddurende Bijstand is steeds toegankelijk en verwarmd  in de winter. Deze kapel wordt veel bezocht en grenst aan het gebied. Het Domeinbos Zonderikbeek van de Vlaamse Gemeenschap omsluit het geheel. Dit laatste gebied is niet toegankelijk. 

Beheer in functie van amfibieën

De vijvers in eigendom worden beheerd in functie van de herpetofauna. De boomkikker wordt er in het zomerseizoen haast dagelijks gefotografeerd. De heikikker, de bruine kikker, de poelkikker, de bastaardkikker, de meerkikker, de gewone pad, de knoflookpad, de vinpootsalamander, de kleine watersalamander en de alpenwatersalamander zijn de andere amfibieën die zich er voortplanten. Vissen prederen erg op amfibieën. Daarom worden de vijvers visvrij gehouden. Heel wat waterinsecten, libellen en weekdieren en de waterspitsmuis profiteren hiervan mee.

Vetjes komen ongewild toch in de vijvers terecht.  Zij worden maar een 8-tal cm lang en hebben een opvallend groot oog.

Plantensoorten

De watervegetatie en de vijverboorden  zijn begroeid met o.a. veenwortel, grote en kleine lisdodde, riet, watertorkruid, kattestaart en loos blaasjeskruid.          

Broedvogels in en rond de Rode Vijvers

Als broedvogels treffen we al of niet regelmatig aan: kleine karekiet, koekoek, dodaars, tafeleend, kuifeend, krakeend, wilde eend en knobbelzwaan.  De roerdomp komt er  foerageren, maar broedt in de omgeving.  De Cetti’s Zanger en de blauwborst zijn er de laatste jaren broedvogel geworden.

Andere diersoorten

De belangrijkste bewoners van het gebied zijn evenwel de amfibieën, met drie soorten watersalamanders, de boomkikker, de heikikker en de knoflookpad als belangrijkste soorten. In het reservaat Wijvenheide komen 12 amfibiesoorten voor waarvan alleen al 11 op de Rode Vijvers. 

De boomkikker is natuurlijk de meest geliefde en gefotografeerde. Een 13^de  soort, de rugstreeppad, werd op Wijvenheide omgeploegd, vergraven en uitgeroeid, even voor de eeuwwisseling. Voor haar kwam de bescherming te laat.

De bever is sinds enkele jaren een bewoner van de vijvers geworden. Zijn knaagsporen verraden zijn aanwezigheid.

Kom maar eens een kijkje nemen en zoek het kikkertje op de bramen langs het wandelpad tussen de vijvers. We sluiten af met een bijzondere foto: een boomkikker die zich laat doen met een mug in de nek. Die pompt zich vol met bloed, niet van een warmbloedig zoogdier maar met het bloed van een koudbloedig amfibie.

Bemerk de mug die zich bijna vol getankt heeft met boomkikkerbloed.  Op de prikplaats is een zwart puntje zichtbaar als litteken. Het bloed tanken was al bezig en werd minstens 8 minuten voortgezet, waarna de kikker nog 13 minuten ter plaatse bleef ‘zonnen’.

Tekst & foto’s: Chris Onkelinx