Biodiversiteitsverlies: een oproep aan het beleid

Wie het politieke leven een beetje volgt, merkt het dagelijks: 2024 is een verkiezingsjaar. De politieke partijen willen zich meer dan ooit profileren en de verkiezingsprogramma’s worden voorbereid. Onze Werkgroep Beleid heeft daarom de laatste maanden de voornaamste lokale partijen gecontacteerd met onze bekommernissen op vlak van natuur, biodiversiteitsverlies en klimaat in Hasselt en Zonhoven. In de hoop dat de politieke partijen er informatie en inspiratie uit putten bij het opmaken van hun programma’s.

Biodiversiteitsverlies is één van de grootste uitdagingen waarmee de wereld vandaag de dag wordt geconfronteerd. In een tempo dat ongekend is in de geschiedenis van de mens, verdwijnen planten- en diersoorten van de aarde. Dit heeft een verwoestende impact op ons ecosysteem en onze levenskwaliteit. 

Klimaatverandering versnelt biodiversiteitsverlies

Klimaatverandering veroorzaakt droogte, overstroming en hittestress, die een ernstige bedreiging vormen voor de biodiversiteit.

Droogte leidt tot het uitsterven van planten en dieren die afhankelijk zijn van water. Begin juni 2020 zagen we brede barsten in de bodem langs de Mombeek, veroorzaakt door de droogte. Sommige van deze barsten waren wel tot een halve meter diep! Het grondwaterpeil, gemeten met peilbuizen, was er verontrustend laag. Iets wat onze natuurbeheerders nog nooit hadden meegemaakt. Het spreekt voor zich dat de waterafhankelijke plantensoorten in de Mombeekvallei het hierdoor steeds moeilijker krijgen.

Ook populaties akker- en weidevogels, die afhankelijk zijn van natte graslanden en akkers, zien we met de jaren achteruitgaan door droogte. Zo is het aantal kieviten in de omgeving van Kiewit maar een fractie van wat ze ooit geweest is.

Overstroming vernietigt habitats, zeker wanneer er te voedselrijk water (mest van akkers) binnenstroomt in natuurgebied. Dit ondervonden we in 2021 in de Mombeekvallei. Natuurbeheer van al de voorgaande jaren werd hierdoor teruggedraaid en de beheerde graslanden verloren hun bloemenpracht. Bloemen die op hun beurt voedsel zijn voor verschillende insecten.

Door hittestress in de zomer van 2022 trad er vroegtijdige bladval op bij bomen in Kiewit. Hierdoor kunnen bomen niet meer of minder aan fotosynthese doen. Met fotosynthese maken bomen suikers aan die ze ook opslaan als reserve. Als bomen jaren na elkaar te vroeg hun bladeren laten vallen, raken deze reserves op, waardoor sterfte intreedt. 

Vervuiling van lucht, water en bodem

Door stikstofdepositie krijgen bramen, brandnetels, grassen de overhand op andere planten. Hierdoor verdwijnen kwetsbare soorten en daalt de biodiversiteit. Iets wat we in alle natuurgebieden zien gebeuren.

Door afvloeiing van akkers in de Schrijnbroekbeek, stroomt er vermest water natuurgebied Kiewit binnen. Hierdoor wordt de bodem te voedselrijk en krijgen ongewenste soorten een groeispurt. Zo ook de invasieve exoot, watercrassula, in de Schoenbroekvijver. Deze exoot onder controle houden, vraagt intensief en kostelijk beheer. Bovendien verstikt de exoot alle andere inheemse waterplanten.

Watervervuiling richt schade aan aan alle waterleven. De verschillende riooloverstorten en lozingen in waterlopen in Hasselt, hebben een slechte waterkwaliteit als gevolg. Hierdoor is het niet goed gesteld met de waterfauna en flora.

Versnippering isoleert soorten

De grote natuurzones in Hasselt zijn van elkaar afgesneden. Nog kleinere snippers natuur rond het centrum zijn volledig geïsoleerd. Een goed voorbeeld daarvan is Tommelen. De kwetsbare populatie van Kamsalamanders is zonder verbinding naar een andere populatie (in de Herkenrodebossen) gedoemd om uit te sterven. Een ander voorbeeld is de rugstreeppad die al volledig uitgestorven is in natuurgebied Wijvenheide.

Waarom liggen we hier wakker van?

Biodiversiteit is belangrijk voor ons omdat het ons leven en welzijn ondersteunt. Planten en dieren leveren ons voedsel, medicijnen en andere belangrijke producten. Ze beschermen ons tegen de gevolgen van klimaatverandering, lucht- en waterverontreiniging.

Wanneer biodiversiteit verloren gaat of onder druk komt te staan, kan dit leiden tot voedseltekorten, waterschaarste, hittestress, overstromingen en fysieke en mentale gezondheidsproblemen. Het is dus van levensbelang dat we actie ondernemen om biodiversiteitsverlies te stoppen. 

Een oproep aan beleidsmakers

Met Natuurpunt Hasselt-Zonhoven doen we ons uiterste best om de lokale natuur te beschermen. Door aan natuurbeheer te doen en percelen aan te kopen, kunnen we op een kleine oppervlakte de natuur beschermen.

Maar de impact van buitenaf (vervuiling, klimaatverandering, drainage, versnippering) is te groot om het biodiversiteitsverlies volledig tegen te houden. Bovendien staan grote stukken onbeschermde natuur buiten de beschermde natuurgebieden sterk onder druk.

Vandaar dat we met onze Werkgroep Beleid een verkiezingsmemorandum geschreven hebben, telkens gericht aan de politici van Zonhoven en Hasselt. Aangezien biodiversiteitsverlies verschillende oorzaken kent, bespreken we dit aan de hand van de onderstaande thema’s:

• Natuur en natuurverbindingen
• Water
• Ruimtegebruik en wonen
• Klimaat
• Landbouw
• Beleid en burgerparticipatie

De memoranda van Hasselt en Zonhoven zijn te downloaden op deze website.

Voor een gezonder en aangenamer leven

Tijdens overlegmomenten met de politieke partijen bespreken we de problematiek en reiken we oplossingen aan die het biodiversiteitsverlies kunnen keren. We hopen dat zoveel mogelijk van onze oplossingen opgepikt worden in de partijprogramma’s.

Want het mooie is dat deze oplossingen ons leven een stuk aangenamer maken. Zo krijgen we gezondere lucht, proper water, meer verkoeling tijdens hittegolven, gezonder voedsel, … Daarvoor willen we ons toch allemaal inzetten?

Tekst: Bert Carremans – Werkgroep Beleid